Harvesting the future of the primary sector
24 April 2024
Dig into the world of agricultural and horticultural education with insights from teachers who are empowering students to pursue careers
Kei roto a Pāpā Hēmi Epiha (Ngāti Rēhia) i te 11 ōrau o ngā pākeke Māori, e ai ki ngā tatauranga whakamutunga, e matatau ana ki te reo.
Ka rawe kē ki a ia te reo Māori. Ka whakamahia e ia te reo i roto i tōna wāhi mahi, i te kāinga, i a ia e whakahoahoa ana... i ngā wā katoa ka taea e ia te kōrero Māori te whakatītina.
He tokoiti te hunga pērā i a Pāpā Hēmi he pērā te āhua. Mai i te tau 1996 e āta heke haere ana te maha o te hunga kōrero Māori.
“He āhuatanga tino nui te reo ki a tātau te Māori. E kore e taea ēnei mea e rua te wehe.”
He kaiako anō a Pāpā Hēmi i Te Kura Kaupapa Māori o Whangaroa i Te Whanga o Matauri. Pērā i ngā kaiako reo katoa ka pai ki a ia ngā rauemi hou mā ngā ākonga e ngākaunui ana ki te ako i te reo Māori.
“Me whakamahi te reo Māori i ngā wāhi katoa, i ngā wā katoa e taea ana. He mea ahurei tō tātau reo, ā, he whakatinana mai i ā tātau pūrākau, hītori hoki,” te kī a Pāpā Hēmi.
“Whakaarohia tētahi ao e taea ana e koe āu ake kōrero te whakaputa, i tōu ake reo. Mēnā ka taea e tātau tēnā āhuatanga te whakatūturu, ka tautokona e mātau ēnei tamariki – Māori mai, Tauiwi mai – e tuku kōwhiri nei mō te reo e hiahia ana kia whakaakona rātau.”
Kei te rapu Te Tāhuhu o te Mātauranga i ngā kaikōrero paki reo Māori hei āwhina ki te whakatinana mai i te hītori Māori mō ngā ākonga reo Māori.
Hei tā te Ūpoko Mātauranga Kōhungahunga me Te Paetae Ākonga Whakakapi o Te Tāhuhu, a Pauline Cleaver, kei te kimi rātau i ngā kaikōrero paki mai i ngā iwi, hapū, whānau, pūkenga hītori, rōpū kaitiaki me ngā whakahaere hei āwhina ki te whakapuaki i ngā kōrero Māori o nehe.
“He kikorua te kaupapa: he tuku ratonga reo tino kounga mā ngā ākonga reo Māori, me te tautoko i ngā hononga mātauranga kaha me ngā iwi, whānau, hapori hoki e tino whai take ana ki te whakatutuki i ngā putanga reo tino kounga me te mātauranga mō ngā ākonga o te reo Māori,” tāna kī.
“He āhuatanga tino whakahirahira te reo Māori i roto i te pūnaha mātauranga o Aotearoa, ā, me tautoko te reo i roto i te pūnaha mātauranga me ngā hapori kia puāwai te reo Māori.”
Kua wehea mai e te Kāwanatanga te $1.9 miriona hei waihanga i ngā rauemi akoranga hou hei whakamahi i roto i ngā ara reo Ingarihi me te rumaki reo Māori, e whakaakona ana te reo Māori ki ngā tamariki i waenga i te 0 me te 18 tau.
Hei tīmatanga, kei te rapu te Tāhuhu i ngā pūrākau ā-rohe, mōhiotanga ā-rohe rānei mō te:
Ngā pūrākau e pā ana ki te hītori o Aotearoa, hei tauira, ngā pakanga whenua Māori, Ngā Tāngata Rongonui, Ngā kōrero o neherā.
Ko ngā pūrākau e pā ana ki ngā tūtakitanga tuatahi i waenga i te Māori me te Pākehā i ngā tau 250 ki mua, hei tauira, ngā tikanga tuku iho e pā ana ki te rerenga me te whakatere moana, me te hōpara whenua.
Ngā pūrākau mō te hunga i whai wāhi nui atu ki ngā mana wāhine i Aotearoa.
Mō ētahi atu kōrero me te tuku i ō tono marohi, haere ki
www.education.govt.nz/te-aho-ngarahu(external link).
Ka mahi tahi ngā tono ka waimarie me ō mātau mātanga marautanga, whakaputaranga hoki hei whakawhanake mai i ā rātau kōrero ki roto i ngā rauemi whānui mō te akomanga
(hei tauira, matihiko, ataata, tā).
BY Education Gazette editors
Education Gazette | Tukutuku Kōrero, reporter@edgazette.govt.nz
Posted: 9:00 am, 28 August 2017
24 April 2024
Dig into the world of agricultural and horticultural education with insights from teachers who are empowering students to pursue careers
24 April 2024
Staff and students at Worser Bay School are thrilled with the results of an arts project reflecting the school site’s connection to te ao Māori.
24 April 2024
Zara McIndoe, tumuaki of Ōtūmoetai Primary School, embarked on a journey of discovery and reconciliation after learning of the school’s history